خشکی واژن چیست ؟ درمان آن به طور کلی واژن شاداب و سالم لایه نازکی از مایع شفاف تولید و دیواره واژن را روان می‌کند و آن را ضخیم و الاستیک نگه می‌دارد. درمان خشکی واژن هنگامی که تولید آن روان کننده طبیعی کاهش می‌یابد، می‌تواند باعث خشکی واژن شود که در نتیجه منجر به درد یا ناراحتی در حین رابطه جنسی، افزایش عفونت‌های قارچی و سایر عفونت‌های مربوط به ناحیه دستگاه تناسلی و مجرای ادراری می‌شود. خشکی واژن در زنان در هر سنی ممکن است رخ دهد.
خشکی واژن چیست؟
خشکی واژن (Vaginal dryness) یک بیماری شایع در زنان یائسه است (یعنی زنانی که دوره خونریزی ماهانه‌شان به اتمام رسیده است). این عارضه در زنانی که هر دو تخمدان خود را به عنوان مثال برای درمان یا پیشگیری از سرطان با جراحی برداشته اند نیز رایج است. ممکن است بشنوید که متخصص زنان از اصطلاح “واژینیت آتروفیک” استفاده می‌کند. در برخی از زنان، خشکی واژن منجر به علائم ناخوشایندی مانند درد هنگام رابطه جنسی، سوزش ناراحتی یا خارش واژن، یا ترشحات غیر طبیعی واژن می‌شود. هم‌چنین ممکن است علائم مربوط به ادرار، مانند ادرار مکرر یا دردناک وجود داشته باشد. حتی در برخی از موارد زنان اصلاً متوجه علائم آزاردهنده نمی‌شوند. خوشبختانه چندین روش درمانی موثر وجود دارد.
علائم خشکی واژن
علائم آزاردهنده واژن و فرج (لب‌های خارجی واژن) در طول و بعد از آن افزایش می‌یابد. ممکن است در طول روند یائسگی یا چندین سال پس از یائسگی شروع شود. کاهش استروژن با یائسگی عامل اصلی خشکی واژن، خارش، سوزش، ناراحتی و درد در طول مقاربت یا سایر فعالیت‌های جنسی آتروفی واژن اصطلاح پزشکی است که این تغییرات را توصیف می‌کند.
سندرم تناسلی ادراری یائسگی شامل آتروفی آزاردهنده واژن است که اغلب همراه با علائم ادراری آتروفی واژن ممکن است به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی، رضایت جنسی و رابطه با شریک زندگی خود برخلاف گرگرفتگی که معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد، علائم واژن معمولاً با گذشت زمان به دلیل افزایش سن و کمبود طولانی مدت استروژن بدتر می‌شود.
یائسگی و افزایش سن می‌تواند به روش های زیر بر واژن تأثیر بگذارد: بافت‌های واژن نازک، خشک و کشسان می‌شوند و ترشحات و روانکاری آن کاهش می‌یابد. عفونت‌های واژن افزایش می‌یابد (با قلیایی‌تر شدن pH اسیدی سالم واژن) ناراحتی در ادرار و افزایش عفونت مجاری ادراری ممکن است رخ دهد بافت‌های شکننده، خشک و ملتهب واژن ممکن است پاره شده و خونریزی کنند زنان مبتلا به یائسگی ناشی از درمان سرطان ممکن است آسیب بیشتری به واژن داشته باشند بافت‌های ناشی از شیمی درمانی یا پرتودرمانی لگنی مهارکننده‌های آروماتاز که توسط بسیاری از زنان مبتلا به سرطان سینه مصرف می‌شود، منجر به استروژن بسیار پایین می‌شود سطوح، اغلب باعث علائم شدید خشکی واژن و کاهش روانکاری می‌شود.خشکی واژن چیست ؟ درمان آن
تغییرات واژن اغلب منجر به درد با فعالیت جنسی یا معاینه لگن می‌شود زنانی که ناراحتی ناشی از آتروفی واژن دارند، اغلب کمتر درگیر مقاربت جنسی یا موارد دیگر می‌شوند فعالیت جنسی، که می‌تواند باعث کوتاه‌تر، باریک‌تر شدن و کشش کمتر واژن شود درد، تنگ شدن واژن و سفت شدن غیرارادی عضلات واژن و لگن (معروف به واژینیسموس) می‌تواند تا حدی تشدید شود که دیگر رابطه جنسی یا سایر فعالیت‌های جنسی وجود نداشته باشد لذت بخش است.
علل خشکی واژن
استروژن (Estrogen) هورمونی است که رطوبت واژن را کنترل می‌کند، اما به طور طبیعی در طول زندگی خانم‌ها متغیر عمل می‌کند. سایر مسائل مانند: افسردگی و برخی شرایط ایمنی نیز می‌توانند بر تولید استروژن و رطوبت واژن تأثیر بگذارند. به علاوه عامل اصلی که یائسگی است، برخی از شایع‌ترین علل خشکی واژن عبارت‌اند از:
زایمان و شیردهی
بدن شما بعد از بچه دار شدن استروژن کمتری تولید می‌کند و حتی اگر با شیر مادر تغذیه می‌کند استروژن کمتری تولید و ترشح می‌شود. به همین خاطر استروژن پایین سطح رطوبت طبیعی واژن را کاهش می‌دهد در نتیجه موجب بروز این عارضه بعد از زایمان می‌شود.
جراحی یا درمان سرطان
اوفورکتومی (Ophrectomy جراحی برای برداشتن تخمدان‌ها است و عوارض جانبی این روش می‌تواند شامل: یائسگی زودرس و خشکی واژن باشد. سایر درمان‌های پزشکی مانند: پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی سرطان نیز می‌تواند بر تخمدان‌های شما تأثیر بگذارد و احتمال خشکی واژن را افزایش دهد.
داروهای خاص
خشکی واژن ممکن است یکی از عوارض جانبی دارویی باشد که مصرف می‌کنید. برخی داروهای ضد بارداری هورمونی، داروهای ضد افسردگی، یا داروهای آلرژی و سرماخوردگی ممکن است باعث خشکی واژن شوند. اگر در حال درمان سرطان هستید، برخی از انواع داروهای سرطان نیز می‌توانند باعث آن شوند.
عادات سبک زندگی
استعمال دخانیات یا استفاده از محصولات تنباکو می‌تواند باعث خشکی واژن شود. افراد سیگاری ممکن است زودتر از افراد غیرسیگاری یائسگی را شروع کنند و این خود عامل بروز تغییرات هورمونی است که منجر به خشکی واژن می‌شود.
عوامل تشدید کننده خشکی واژن عبارت اند از:
سایر علل خشکی واژن عبارت‌اند از:
عوارض جانبی داروهای آلرژی و سرماخوردگی، آنتی هیستامین‌ها، داروهای ضد افسردگی و داروهای آسم (بدون صحبت با متخصص متبحر در مورد راه‌های کاهش عوارض جانبی، مصرف هیچ دارویی را قطع نکنید.)
- سندرم شوگرن، یک اختلال خود ایمنی که ممکن است باعث التهاب غدد بزاقی و ترشح در دیواره های واژن شود.
- برداشتن بار سنگین و فشار بر روی اندام تناسلی
- سیگار کشیدن
- نوشیدن الکل
- دوش واژینال بیش از حد
- حساسیت به برخی محصولات بهداشتی مانند: ژل شستشو دهنده واژن، پارچه یا دستمال توالت برای خشک کردن ناحیه مورد نظر
- خشکی واژن چیست ؟ درمان آن
چه زمانی به پزشک مراجعه شود؟
در نظر داشته باشید که به پزشک خود مراجعه کنید اگر
خشکی واژن بر تمام ابعاد زندگی روزمره شما تأثیر می‌گذارد چند هفته است که خشکی واژن داشته‌اید، و چیزهایی که می‌توانید خودتان امتحان کنید (مانند استفاده از روان‌کننده‌ها) جواب نمی‌دهد.
- درد یا ناراحتی غیرعادی را تجربه می‌کنید
- متوجه هرگونه ترشح یا خونریزی غیرعادی از واژن می‌شوید
- بین قاعدگی خونریزی دارید
- خارش شدید واژن
- تورم مداوم واژن
- درد یا خونریزی هنگام رابطه جنسی
- بوی غیرطبیعی واژن
- ترشحات غیرطبیعی واژن
عوارض احتمالی خشکی واژن
- احتمال ابتلا به عفونت‌های قارچی (Fungal infections) یا باکتریایی واژن را افزایش می‌دهد.
- ایجاد زخم یا ترک در دیواره‌های واژن.
- باعث ایجاد درد در رابطه جنسی می‌شود که ممکن است بر روابط شما با شریک یا همسرتان تأثیر بگذارد. (صحبت کردن آشکار با همسرتان ممکن است کمک کند.)
- خطر ابتلا به عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) را افزایش می‌دهد.
نحوه تشخیص خشکی واژن
خشکی واژن یک مشکل اساسی در زندگی هر خانمی است که ابعاد مختلف آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افراد می‌توانند در اسرع وقت در هنگامی هرگونه علائم مذکور را مشاهده کردند به بهترین متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند تا با کمک وی و شرح حال دقیقی از شرایط خود به پزشک و هم‌چنین انجام معاینات فیزیکی و کمک برخی راهکار‌های پزشکی به تشخیص این عارضه بپردازند و سپس با تشخیص به هنگامی بتوانند روند درمانی را هر چه سریع‌تر آغاز و در نهایت بهبودی برای فرد حاصل شود.
پزشک برای دریافت شرح حال از شرایط زیر می‌پرسد:
- در مورد علائم واژن و سایر علائم
- در مورد تغییرات قاعدگی
- معاینه لگن
لازم به ذکر است که در مورد این عارضه معاینه فیزیکی دقیق نقش به سزایی در تشخیص درست ایفا می‌کند، به همین خاطر آزمایش خاصی نمی‌تواند آتروفی واژن یا همان خشکی واژن را تشخیص دهد. پزشک معمولاً تشخیص را بر اساس علائم انجام می‌دهد.
نکته مهم این است که برای خانم‌هایی که کمی خجالتی هستند، ممکن است صحبت از چنین جزئیات شخصی خجالت آور و ناراحت کننده باشد، اما پزشکان به این نوع مکالمات عادت دارند پس نگران نباشید و با خیالی آسوده با درمانگر‌تان صحبت کنید چرا که کمک خواستن اولین قدم برای مدیریت علائم و خلاصی از این عارضه است.
خشکی واژن چیست ؟ درمان آن
درمان خشکی واژن
خلاصه راهکار‌های درمان این است که، چندین گزینه درمانی برای زنان مبتلا به خشکی واژن وجود دارد. برخی از آن‌ها کمی راحت‌تر هستند، مانند: تجویز و استفاده از مرطوب کننده‌های یا روان کننده‌ها بدون نسخه برای واژن که عموماً در دسترس هستند. برخی دیگر نیاز به نسخه دارند، از جمله کرم استروژن واژینال، قرص، کپسول، یا حلقه. یک داروی خوراکی به نام ospemifene. و یک قرص واژینال به نام پراسترون. این نوع روش‌های درمان معمولاً به طور موقت و در شرایطی که خشکی خفیف باشد موثر است. علائم شما با قطع درمان بازمی‌گردند مگر این‌که تخمدان‌های شما دوباره شروع به تولید استروژن بیشتری کنند.
روان کننده‌ها و مرطوب کننده‌های واژن
می‌توانید آن‌ها را بدون نسخه در اکثر داروخانه‌ها خریداری کنید. روان کننده‌ها و مرطوب کننده‌های واژن حاوی هیچ هورمونی نیستند و عملاً هیچ عارضه جانبی سیستمیک (در سطح بدن) ندارند.
لوبریکانت‌ها (Lubricants)
برای کاهش اصطکاک و ناراحتی ناشی از خشکی در حین مقاربت طراحی و تولید شده‌اند. روان کننده در داخل واژن و/یا روی آلت تناسلی یا انگشتان همسر درست قبل از رابطه جنسی استفاده می‌شود. محصولاتی که به طور خاص به عنوان روان کننده واژینال مصرف می‌شوند نسبت به روان کننده‌هایی که برای این منظور تولید نشده‌اند، مانند ژل‌هاموثرتر هستند. علاوه بر این، لازم است بدانید که این مواد بر پایه روغن مانند: وازلین، روغن بچه یا روغن معدنی می‌توانند به کاندوم‌های لاتکس و/یا دیافراگم آسیب برسانند و در پیشگیری از بارداری یا عفونت‌های مقاربتی عملکرد خوبی ندارند. بنابراین روان کننده‌هایی که با آب یا سیلیکون ساخته می‌شوند را می‌توان با کاندوم‌ها و دیافراگم‌های لاتکس استفاده کرد. کاندوم‌های پلی اورتان را می‌توان با محصولات روغنی استفاده کرد.
روان کننده‌های طبیعی (Natural lubricants)
مانند روغن زیتون، نارگیل، آووکادو یا روغن بادام زمینی، محصولاتی هستند که به راحتی در دسترس هستند و ممکن است به عنوان روان کننده با رابطه جنسی استفاده شوند. با این حال، مهم است که بدانید، روان کننده‌های مبتنی بر روغن، روغن‌های طبیعی برای استفاده با کاندوم یا دیافراگم لاتکس توصیه نمی‌شوند، زیرا می‌توانند به لاتکس آسیب برسانند. اگر از کاندوم یا دیافراگم استفاده می‌کنید، روان کننده‌های مبتنی بر آب یا سیلیکون انتخاب بهتری هستند. مرطوب کننده‌های واژن طوری فرموله شده‌اند که به بافت‌های واژن اجازه می‌دهند رطوبت را به طور موثرتری حفظ کنند. مرطوب کننده‌ها تقریباً سه بار در هفته در واژن استفاده می‌شوند تا اثر مرطوب کنندگی مداوم داشته باشند. حتما برچسب روی محصول را بررسی کنید تا مطمئن شوید که مرطوب کننده خریداری می‌کنید و نه روان کننده.
لازم به ذکر است که لوسیون‌های دست و بدن و مرطوب کننده‌ها نباید برای از بین بردن خشکی واژن استفاده شوند زیرا می‌توانند برای بافت‌های واژن تحریک شوند.
استروژن درمانی واژن
استروژن (Vaginal estrogen therapy) موضعی با دوز پایین یک درمان موثر و ایمن است که با نسخه قابل دسترسی است. بهبود معمولا در عرض چند هفته رخ می‌دهد. اگرچه، تسکین کامل ممکن است چندین ماه طول بکشد.
استروژن موضعی مستقیماً به واژن شما اعمال می‌شود:
- افزایش ضخامت و خاصیت ارتجاعی بافت واژن.
- سطح pH سالم را بازیابی کنید.
- ترشحات واژن را افزایش دهید.
- از بین بردن خشکی واژن و ناراحتی ناشی از فعالیت جنسی.
محصولات استروژن واژینال
با دوز پایین به صورت کرم‌های واژینال (دو یا سه شب در هفته استفاده می‌شود)، یک قرص استرادیول واژینال (دو بار در هفته) و یک حلقه واژینال استرادیول (هر سه ماه یک‌بار تغییر می‌کند) در دسترس هستند. همه بسیار موثر هستند. بسته به شرایط‌تان می‌توانید هر یک از محصولات که موثرتر هستند را تهیه و استفاده کنید.
حلقه (استرینگ): شما یا پزشک‌تان این حلقه نرم و منعطف را وارد واژن می‌کنید، جایی که جریان ثابتی از استروژن را مستقیماً به بافت‌ها آزاد می‌کند. حلقه هر 3 ماه یک‌بار تعویض می‌شود.
قرص (واژیفم): شما از اپلیکاتور یک‌بار مصرف برای قرار دادن یک قرص در روز یک بار در دو هفته اول درمان در واژن خود استفاده می‌کنید. سپس آن را دو بار در هفته انجام دهید تا زمانی که دیگر به آن نیاز نداشته باشید.
درمان خانگی خشکی واژن چیست ؟ درمان آن
خشکی واژن معمولاً به دلیل از دست دادن استروژن، مصرف دارو یا سایر شرایط سلامتی ایجاد می‌شود. برخی از طرفداران می‌گویند درمان‌های طبیعی مانند: کرم یام وحشی و کوهوش سیاه می‌تواند خشکی را تسکین دهد. تا به امروز، هیچ تحقیقی برای حمایت از استفاده از آن‌ها وجود ندارد.
شواهدی وجود دارد مبنی بر این‌که کودزو و سویا ممکن است کمک کننده باشند، اما تحقیقات بیشتری برای دانستن آن لازم است.
برخی از تغییرات سبک زندگی می‌تواند به مبارزه با خشکی و ناراحتی واژن کمک کند.
- رابطه جنسی منظم
فعالیت جنسی منظم، چه به تنهایی یا با شریک زندگی، می‌تواند به مدیریت خشکی واژن کمک کند. جریان خون به بافت‌های واژن در هنگام برانگیختگی افزایش می‌یابد و این به تحریک تولید رطوبت کمک می‌کند. پیش نوازی و برانگیختگی کافی قبل از رابطه جنسی می‌تواند به غلبه بر خشکی واژن کمک کند و رابطه جنسی را راحت و لذت بخش‌تر کند.
- استفاده از برخی محصولات بهداشتی محدود کنید
بسیاری از محصولات بدن و محصولات بهداشت شخصی حاوی عطرها و رنگ‌هایی هستند که می‌توانند بافت واژن را تحریک یا خشک کنند. واژن حاوی تعادل ظریفی از باکتری‌های خوب است و خود تمیز شونده است. نیازی به دوش و استفاده از صابون‌های معطر در اطراف ناحیه حساس واژن نیست.
- مکمل های فیتواستروژن
فیتواستروژن‌ها ترکیباتی هستند که مشابه استروژن در بدن عمل می‌کنند. آن‌ها در غذاهای گیاهی از جمله سویا، آجیل، دانه‌ها و توفو وجود دارند. یک بررسی منبع موثق اظهار می‌کند که مصرف فیتواستروژن‌ها ممکن است خشکی واژن و گرگرفتگی را اندکی در طول یائسگی بهبود بخشد. با این حال، شواهد محدود است و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
پیشگیری بهتر از درمان است
- استفاده از لباس زیر نخی
لباس‌های زیر مصنوعی می‌توانند چسبناک باشند و منجر به تحریک بیشتر در واژن و محدود شدن جریان هوا شوند. لباس های زیر نخی هوای کافی را به واژن می دهند.
- مصرف غذاهای حاوی فیتواستروژن: توفو، آجیل، دانه ها
اینها ترکیباتی هستند که از نظر عملکرد مشابه استروژن ها هستند. غذاهایی که سرشار از فیتواستروژن هستند عبارتند از سویا، آجیل، دانه ها، توفو و غیره. زیرا تحقیقات نشان داده است که فیتواستروژن ها به بهبود خشکی واژن و گرگرفتگی کمک می کنند.
- قبل از رابطه جنسی از روان کننده‌های مبتنی بر آب استفاده کنید
- از مرطوب کننده‌های واژن که مخصوص خشکی واژن طراحی شده‌اند استفاده کنید
- از صابون‌های بدون عطر و شستشوی اطراف واژن استفاده کنید
- سعی کنید قبل از رابطه جنسی بیشتر از پیش نوازی لذت ببرید
- از صابون‌های معطر، شستشو یا دوش‌های واژینال خودداری کنید
- از کرم‌ها یا برخی لوسیون‌ها، در ناحیه داخل واژن استفاده نکنید، زیرا می‌توانند باعث عفونت شوند.
سوالات متداول
ارتباط میان خشکی واژن و رابطه جنسی چیست؟
خشکی واژن می‌تواند رابطه جنسی را ناراحت کننده کند. رابطه جنسی ممکن است دردناک و پس از آن با خونریزی همراه باشد، زیرا اصطکاک ناشی از مقاربت می‌تواند به بافت واژن یا دهانه رحم آسیب برساند. در صورت مشاهده هرگونه خونریزی یا درد به پزشک مراجعه کنید.
خشکی واژن چیست ؟ درمان آن
خشکی واژن در دوران بارداری و بعد از زایمان چه اثراتی بر روی بدن زنان باقی می‌گذارد؟
این کاملا طبیعی است که زایمان باعث خشکی واژن شود. سطح استروژن پس از زایمان کاهش می‌یابد که می‌تواند منجر به خشکی شود. و برای مادرانی که به نوزاد خود شیر می‌دهند، سطح استروژن می‌تواند حتی پایین‌تر بیاید و خشکی واژن را افزایش دهد. خبر خوب این است که پس از قطع شیردهی و بازگشت قاعدگی، سطح استروژن شما به حالت عادی باز می‌گردد و خشکی به خودی خود از بین می‌رود.
آیا نوشیدن آب بیشتر به خشکی واژن کمک می‌کند؟
این ممکن است اگر واقعاً کم آب شده باشید. می‌توانید با نوشیدن آب و سایر مایعات غیر الکلی و شیرین نشده و افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و سوپ آبدار، کم آبی بدن را برطرف کنید.
آیا غذاهایی وجود دارد که بتواند از خشکی واژن جلوگیری یا درمان کند؟
تحقیقات جالبی در این زمینه انجام شده است. مطالعه‌ای در سال 2014 با حضور 731 زن نشان داد کسانی که روزانه یک سیب می‌خورند با مرطوب شدن بیشتر واژن فعالیت جنسی بهتری را تجربه کرده‌اند.
آیا گیاهی وجود دارد که بتواند به کاهش خشکی واژن کمک کند؟
روش‌های پزشکی غیرغربی مانند: طب سنتی چینی و آیورودا از گیاهان خاص و سایر گیاهان برای حمایت از سلامت واژن، از جمله روانکاری استفاده می‌کنند. آن‌ها شامل ریشه شاتاوری، مارچوبه چینی، ریشه شیرین بیان، گل همیشه بهار، و کامفری هستند.
آیا آتروفی واژن تنها چیزی است که می‌تواند منجر به کاهش میل جنسی بعد از یائسگی شود؟
آتروفی واژن و خشکی همراه آن می‌تواند آن‌قدر ناراحت‌کننده باشد که رابطه جنسی واقعاً آخرین چیزی است که به ذهن شما می‌رسد. اما علائم رایج یائسگی دیگری نیز وجود دارد که در آن نقش دارند. بسیاری از زنان اضطراب و افسردگی را قبل یا بعد از یائسگی گزارش می‌کنند. برخی از درمان‌های SSRI (مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین) و SNRI (مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین) برای اضطراب و افسردگی می‌توانند میل جنسی را کاهش دهند. اگر مشکلات سلامت روان مرتبط با یائسگی را تجربه می‌کنید، با پزشک خود در مورد گزینه‌های درمانی که بر میل جنسی شما تأثیر نمی‌گذارد صحبت کنید.
خشکی واژن در دوران یائسگی چگونه ظاهر می‌شود؟
در دوران پیش از یائسگی و بعد از این‌که زن یائسه شد، تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می‌کنند. این نه تنها باعث نازک شدن بافت‌های اطراف واژن و فرج می‌شود، بلکه تعداد غدد دهانه رحم که مخاط تولید می‌کنند نیز کاهش می‌یابد. واژن می‌تواند کمتر کشسان و خشک شود.
زمانی که این تغییرات رخ می‌دهد بین زنان متفاوت است. برخی ممکن است این تغییرات را در دوران پیش از یائسگی تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است این تغییرات را تنها سال‌ها پس از یائسگی متوجه شوند. خشکی واژن مرتبط با یائسگی را می‌توان با مرطوب کننده‌های واژن، روان کننده‌ها، کرم‌های استروژن یا درمان جایگزینی هورمون (HRT) درمان کرد. با پزشک خود صحبت کنید تا دریابید بهترین گزینه‌ها کدامند.
نتیجه‌گیری
خشکی واژن یک علامت رایج است که اغلب با کاهش سطح استروژن از جمله در شروع یائسگی مرتبط است. به احتمال زیاد عواقب سلامتی قابل توجهی ندارد، اما می‌تواند موجبات ناراحتی را برای زنان فراهم کند. کرم استروژن موضعی یکی از روش‌های درمان‌های کم خطر است. علائم خفیف را می‌توان با گزینه‌های بدون نسخه از جمله مرطوب کننده‌های واژن و استفاده از روان کننده‌ها در طول فعالیت جنسی درمان کرد